منابع پایان نامه ارشد درباره ارباب رجوع
عمليات ضد پولشويي بايد شناسايي و حذف گردد که اين مقادير ميتواند شامل اطلاعات سيستمي و برخي از صفات باشد.
3.2.8 آمايش دادهها
در اين مرحله آمايش اطلاعات شامل مراحل پاکسازي دادهها، انتخاب دادهها و تبديل دادهها صورت گرفت. داده‌‌هاي ارائه شده توسط بانك شامل ليست تراکنش‌هاي هر حساب در طول يك سال بود . در اين دادهها اطلاعات اضافي وجود داشت که در پروژه نيازي به آن نبود و يا پاکسازي وتبديل فرمت در اطلاعات انجام شد مانند حذف اطلاعات سيستمي و … و بدين ترتيب اطلاعات آماده گشتند.
3.2.8.1 انتخاب دادهها
از بين اطلاعات تراکنش‌هاي مالي بانك اين اطلاعات انتخاب شدند: نوع تراکنش، مبلغ، شماره سپرده و از بين اطلاعات مشتريان نيز اين اطلاعات در صورت دسترسي مي توانست جالب توجه باشد: جنسيت، سن، تاهل، آدرس، نوع سپرده، مدرک تحصيلي، محل تولد
3.2.8.2 تبديل دادهها
در اين مرحله اطلاعات به ورودي مورد نياز سيستم تبديل گشتند جهت ورودي فاز يك اين اطلاعات استخراج گشتند:
* مجموع مبلغ واريز نقدي
* تعداد واريز نقدي
* مجموع واريز غير نقدي
* تعداد واريز غير نقدي
* مجموع برداشت نقدي
* تعداد برداشت نقدي
* مجموع برداشت غير نقدي
* تعداد برداشت غير نقدي
* شماره مشتري
3.3 جامعه نظري و روش نمونه‌گيري
در اين تحقيق ضمن طراحي فرآيند تجزيه و تحليل دادهها و نيز اطمينان از اعتبار نتايج تحقيق، از خبرگان نظرخواهي شده است. جامعه نظري تحقيق حاضر را صاحب‌نظران صنعت بانکداري که در حوزه پولشويي داراي سوابق اجرايي و تخصصي بوده، تشکيل مي دهد. نمونه گيري به صورت غير تصادفي با توجه به سه معيار آشنايي با حوزه پولشويي، برخورداري از سوابق فني و اجرايي در اين حوزه و دسترسي به خبره صورت گرفت.
3.4 مفروضات تحقيق
در يك پروژه پولشويي يکي از مهمترين موارد رسيدن به سوال کسب وکاري است که بايد با داده‌کاوي بدان پاسخ داد با توجه به مطالعات و مشاوراتي که با کارشناسان بانکي انجام گرفت سناريو‌‌ها و پرسش‌هاي مختلفي مطرح شد که و هر يك از آن‌ها از جهات مختلفي مانند :
قابليت اجرا، دسترسي به دادهها، مفيد بودن روش، قابل فهم و اجرايي بودن در سيستم بانکي و … مورد بررسي قرار گرفتند. تا به يك سناريو و سوال مناسب که کليه شرايط بالا را داشته باشند دست يافتيم.
يکي از محدوديتهاي اين تحقيق عدم ارائ? آمار و گزارشات دقيق در زمين? پولشويي ميباشد. بانک‌ها و بانك مرکزي به دليل برخي مسائل از بيان چنين گزارشاتي خود داري مي‌نمايند و با توجه به نياز اين پروژه براي شناسايي سناريو‌هاي قبلي که به عنوان ورودي براي الگوريتمهاي نظارت‌شده لازم ميباشد، ناچار به استفاده از تجربيات و سوابق مديران با تجربه در زمين? بازرسي بانک‌ها شده و نتايج اين همکاري به گونه‌اي بود که تا حد زيادي اين محدوديت مرتفع گرديد.
با توجه به مدل‌هاي بين المللي که در حال حاضر در زمين? پولشويي استفاده مي شود لزوم برقراري ارتباط بين اطلاعات بانک‌هاي کشور حائز اهميت مي باشد، ولي با توجه با در اختيار نبودن چنين گزارشاتي صرفاً به بررسي داده‌‌هاي يك بانك اکتفا شده است.
3.5 شيوه تجزيه و تحليل دادهها
در اين بخش روش تجزيه و تحليل دادهها در قالب گام‌هاي طي‌شده در ساخت مدل تحقيق بيان مي‌گردد.
3.5.1 مرور پيشينه تحقيق
3.5.1.1 مطالعه مقالات داده‌کاوي و پولشويي
با توجه به جديد بودن مباحث پولشويي و داده‌کاوي، امکان دسترسي به آخرين اطلاعات و تکنولوژي‌هاي اين حوزه بيشتر از طريق مطالع? مقالات علمي و تحقيقاتي ميسر مي باشد. سمينار‌ها و کنفرانس‌هاي علمي متعدد و تحقيقات دولتي انجام شده در حوز? پولشويي منبع مطالعاتي خوبي در اين زمينه مي باشد که به عنوان مرجع مطالعاتي در اين تحقيق مورداستفاده قرارگرفتند.
3.5.1.2 مطالعه ابزار‌ها و روش‌هاي داده‌کاوي
پس از اينکه فرآيند پولشويي به عنوان مشکل مطرح شده از سوي بانك مورد تحليل قرار گرفت براي پاسخ گويي به اين مسئله در کسب و کار بانکي مي بايست الگوريتمهاي مناسب داده‌کاوي براي حل قسمت‌هاي مختلف اين پديده را بکار بگيريم و به منظور اجراي اين قسمت مطالع? کليه روش‌هاي داده‌کاوي که به طور معمول مورد استفاده قرار ميگيرند از يك سو و روش‌هايي که در بانکداري و شناسايي موارد پولشويي کاربرد دارد، از سوي ديگر حائز اهميت ميباشد. با مطالعه روش‌هاي قابل اجرا در پولشويي به تفکيك نظارت‌شده و بدون ناظر به دسته‌بندي زير رسيديم:
1.نظارت‌شده
روش‌هاي زير در بخش دوم به تفصيل بيان شده است.
* درخت تصميم:
* شبکه‌‌هاي عصبي
* تئوري بيز
* رگرسيون
* نزديکترين همسايه
* روش استدلال مبتني بر موارد
2. بدون ناظر
روش‌هاي زير در بخش دوم به تفصيل بيان شده است.
* خوشه بندي با استفاده از اي ام
* خوشه بندي با استفاده از کامينز
* خوشه بندي با استفاده از کوهنن
که به صورت استثناء روش خوشه بندي اي ام با استفاده از نرم افزار وکا صورت گرفت.
3.5.2 نظرخواهي از خبرگان
3.5.2.1 بررسي روش‌هاي استفاده شده .
فروشندگان محصولات تجاري در زمين? پولشويي، از افشاي روش کار، مدل وجزئيات تحقيقات خود خود داري مي نمايند اما آنچه مسلم است تمام اين توليد کنندگان به اتفاق بر اين موضوع تاکيد دارند که بهترين روش بر
ا
ي پاسخگويي به نياز‌هاي تکنيکي در اين حوزه استفاده از داده‌کاوي مي باشد. در مقالات مختلفي که در حوز? داده‌کاوي منتشر شده است نيز يکي از موارد استفاده سيستمهاي ضد پولشويي عنوان شده است. براي بررسي روش‌هاي استفاده شده علاوه بر مطالع? مقالات علمي و تحقيقاتي و بررسي محصولات موجود در اين حوزه از مشاوره و راهنمايي و همفکري افراد با تجربه استفاده شده است.
در بررسي‌‌هاي انجام شده پيرامون مقالات مرتبط که در فصل پيشينه تحقيق بدان‌ها پرداختيم مشخص گرديد که ميتوان از روش‌هاي متعدد داده‌کاوي براي شناسايي تقلب استفاده نمود که هر يك ويژگي‌هاي خاص خود را دارد. براي اين پروژه از الگوريتمهاي خوشه بندي، درخت تصميم و شبکه عصبي استفاده گرديد.
3.5.2.2 الگو برداري از روش‌هاي قابل اجرا در سيستم بانکي ايران .
با توجه به محدوديتهاي سيستم بانکي در داخل کشور و عدم وجود سيستم يکپارچ? گزارش گيري از تراکنش‌هاي بانکي به ناچار مي‌بايست الگوريتم‌ها و روش‌هايي را انتخاب نمائيم که با داده‌‌هاي يك بانك قابل اجرا باشد و پيگيري يك تراکنش در بين بانک‌هاي مختلف را مد نظر قرار ندهد. در واقع ما در اين پروژه به دنبال کشف انواعي از پولشويي با استفاده از داده‌کاوي هستيم که پولشويان فقط از طريق يك بانك سعي در پولشويي داشته باشند.
با اخذ مشاوره از کارشناسان بانکي، وجود چنين روش‌هايي از پولشويي مورد تائيد قرار گرفت. با توجه به گزارشات مورد نياز بانك مرکزي از بانک‌ها، وجود جرائم مشابه(انجام شده در يك بانك) مورد تائيد ميباشد.
تقريباً اکثر مدل‌هاي موجود قابل پياده سازي و استفاده در بانک‌هاي داخلي ميباشد و تنها يك محدوديت در اين زمينه وجود دارد که مربوط به روش‌هاي نظارت‌شده ميباشد. با توجه به کمبود موارد تشخيص داده شده و امتناع بانک‌ها از اعلام اين موارد استفاده از اين روش‌ها چندان مورد نظر نمي‌باشد و تنها يک نمونه از روش‌هاي نظارت‌شده با عنوان شبکه عصبي براي استخراج رول‌هاي موجود در دادهها مورد استفاده قرار مي‌گيرد که با توجه به ويژگي‌هاي اين مدل چند نمونه از موارد مشکوک به پولشويي به عنوان برچسب به عنوان ورودي در اين مدل مورد استفاده قرار گرفته است
3.5.2.3 مطالعه عمليات پولشويي .
عمليات پولشويي به فرآِيند تطهير پول کثيف گفته مي شود. پول کثيف به پولي گفته مي‌شود که از راه‌هاي خلاف و غيرقانوني بدست آمده باشد. از آنجا که بانک‌ها يکي از بهترين موسساتي هستند که مي توانند به پولشويان در فرآيند تطهير پول کثيف کمك کرده و مسير دسترسي به منشا پول را گمراه و يا پاک نمايند در تمام کشور‌ها يکي از مهمترين موسساتي که مرجع سو استفاده پولشويان قرار مي گيرند بانک‌ها هستند.
بدين نظر دراين پروژه ما مي بايست در ابتدا به مطالعه بانک‌ها و روش‌هايي که ممکن است پولشويان از آن طريق در بانک‌ها اقدام به پولشويي نمايند پرداخته و با بررسي اين روش‌ها و همچنين اطلاعات در دسترس جهت اين روش‌ها، الگو‌هاي اين روش و … سعي در يافتن راه‌هايي جهت کشف، اجرا و پياده سازي داده محور اين اقدامات داشته باشيم.
در اين راستا ضمن بررسي عمليات اجرا شده در بانك مورد نظر و مشورت با کارشناسان و مشاوران اين بانك مشخص گرديد که روش‌هاي مختلفي جهت پولشويي توسط پولشويان در اين بانك اجرا مي‌گردد، همچنين توسط بانک‌ها نيز روش‌هاي متفاوتي جهت جلوگيري از اين عمليات اجرا مي گردد. در اين فاز به مطالعه عمليات پولشويي و روش‌هاي مختلف پرداختيم ، از بين موارد مختلف اشاره شده موارد زير را براي تحقيق انتخاب کرديم
عمليات پولشويي :
* ورود پول نقد و خروج پول غير نقد )چك ، حواله و …(
* ورود مبالغ کلان پول به بانك
* عمليات کنترلي بانک‌ها :
* بررسي مبالغ دريافتي بالا
* نگهداري اطلاعات کليه مشتريان يا مراجعه کنندگان به بانک‌ها
* شناسايي مشتريان مشکوک
عمليات کنترلي بانک‌ها:
* بررسي مبالغ دريافتي بالا
* نگهداري اطلاعات کليه مشتريان يا مراجعه کنندگان به بانک‌ها
* شناسايي منشا حواله‌‌ها و ارز‌هاي خارجي
* اخذ مستندات تطبيقي در هر گونه عمليات ارسال حواله يا دريافت حواله‌‌هاي ارزي
* شناسايي مشتريان مشکوک
* جلوگيري از عمليات بدون منشا مانند حواله‌‌هاي ارزي با مبالغ بالا توسط مشتريان گذري و …
همچنين بخشنامه‌‌ها و آئين نامه‌‌هاي وزارت دارائي و بانك مرکزي مورد مطالعه قرار گرفت در اين آئين نامه بخصوص فصل سوم که به عمليات مشکوک مي پردازد مواردي مانند:
* مبادلاتي که از نظر اقتصادي و تجاري متعارف نيست.
* سپرده نقدي با حجم زياد که توجيه قابل قبول ندارد.
* واريز مبالغي به حساب که با گردش مالي آن تناسب ندارد.
* تقاضاي انتقال وجه بيش از سقف مقرر از بانکي به حساب بانکي ديگر و يا کشور خارجي از طريق حواله ، صدور چك و انتقال الکترونيکي بويژه در صورت عدم همخواني با ماهيت حرف‌هاي ارباب رجوع و عدم ذکر نام ذينفع
* عدم تناسب بين تعداد دفعات سپرده گذاري يا گردش عمليات حساب با ميزان درآمدشغلي ارباب رجوع و يا اطلاعات مالي ارائه شده توسط وي
* تبديل وجه نقد بيش از سقف مقرر به ارز‌هاي ديگر
* واريز وجوه کلان از حساب‌هاي بانکي مختلف يا توسط افراد متعدد به يك حساب بانکي مشخص به فواصل زماني کوتاه و بدون توجيه
* افزايش غيرعادي موجودي حساب بانکي اشخاص
* انجام مکرر عمليات با مبالغي
کمتر و نزديك به سقف مقرر به منظور عدم شمول مقررات
* صدور چک‌هاي متعدد با مبالغ بالا بدون انطباق با ماهيت حرف‌هاي ارباب رجوع و ايجاد گردش صوري حساب
* افتتاح حساب‌هاي متعدد به نام متقاضي ،وابستگان و يا افراد بيگانه
* تغيير بدون دليل نام ذينفع
* تاکيد بر استفاده از اسامي مخفف و مجعول درخصوص نام خريدار و يا ذينفع
* خريد سهام يا اوراق مشارکت با استفاده از ارز منشا خارجي بالاتر از سقف مقرر
* انجام معاملات غيرمتعارف و بالاتر از سقف مقرر توسط وکيل يا نمايندگان ارباب رجوع
مواردي هستند که تصميم گرفتيم بيشتر مورد بررسي قرار دهيم و در اين پروژه و براساس روش‌هاي داده کاوي به ارائه مدلي براي کشف آن‌ها بپردازيم.
3.5.2.4 بررسي گردش کار پولشويي
براساس روش‌هاي انتخابي بالا هدف گذاري ما بررسي گردش کار ورود پول نقد به بانك و خروج پول غير نقد (تطهير شده) از بانك قرار گرفت و بدين منظور اطلاعات و تراکنش‌هايي که از نظر سيستم بانکي پول نقد و بدون پيگيري محسوب مي شدند مشخص گرديد اين موارد شامل :
* اسکناس
* ايران چك
* سکه و طلا
* ارز‌هاي خارجي
مي باشد و کليه عمليات غير از اين موارد مانند انواع چک‌هاي بانکي، انواع انتقال وجه، انواع انتقال وجه الکترونيکي و … عمليات تطهير شده محسوب گشتند.
در اين مرحله به بررسي روش‌هاي پولشويي، روش‌هاي مقابله با آن و آئين نامه موارد مشکوک پرداخته و گردش کار فيزيکي و اطلاعاتي و همچنين اطلاعاتي که براي هر يك از اين موارد نگهداري مي شود پرداخته شد، تا با توجه به گردش کار بانك و اطلاعات موجود در سيستمهاي اطلاعاتي بانك بررسي شود که آيا مي توان به اطلاعات کافي جهت بررسي و استفاده از روش‌هاي داده کاوانه براي هر کدام يك از موارد فوق دسترسي داشت و کدام يك از موارد را جهت پياده سازي استفاده نمود.
به عنوان نتايج اين بررسي‌‌ها بايد اذعان داشت که مهمترين گردش کار پولشويي که هميشه بايد مورد توجه قرار گيرد همان ورود پول بدون پيگيري(غالباً نقدي) و خروج پول قابل پيگيري(پول بانکي)ميباشد.
3.5.2.5 بررسي روش‌هاي مورد نظر مشاوران بانکي و دريافت موارد مشکوک و ايده‌‌هاي قابل اجرا در بانک‌هاي ايران
براساس مشورت‌هايي که با مشاوران بانکي و داده‌کاوي انجام شد به محدوديت‌‌ها و مشکلات اجرايي در پرداختن به روش‌هاي داده‌کاوي در شناسايي پولشويي برخورديم . تعدادي از مشکلات اساسي که در اين پروژه و احتمالا اکثر پروژه‌‌هاي مشابه وجود دارد به شرح زير هستند :
* نبود الگو‌هاي مناسب کشف شده
* نبود اطلاعات مناسب از افرادي که قبلا پولشويي کرده اند
* نبود اطلاعات کافي از رفتار‌هاي مختلف افراد
* عدم وجود کد ملي يا شماره مشخصه شناسايي افراد
* عدم توجه به موارد پولشويي در طراحي سيستمهاي عملياتي
* عدم اتصال سيستمهاي اطلاعاتي بانک‌ها به يکديگر
* عدم اتصال سيستم اطلاعاتي بانک‌ها به ساير موسسات اطلاعاتي کشور مانند سازمان‌هاي قضائي، بانك مرکزي و …
به هر حال براي پرداختن به روش‌هاي ضد پولشويي در سيستم بانکي ايران بايد مشکلات زير را در نظر گرفت و بالتبع ممکن است نتوان يکسري از روش‌ها يا مصاديق پولشويي را کشف نمود. همچنين بازه زماني و نوع بررسي عمليات پولشويي در اين بازه نيز اهميت ويژه اي دارد که در مشاوره با کارشناسان بانکي به دنبال پاسخ آن بوديم.
در اين مرحله از پروژه سعي شد تا با مشاوره کارشناسان و مشاوران بانکي و نظرات و … آن‌ها همچنين بررسي سيستم اطلاعاتي بانك و …مصاديق يا روش‌هايي را که با وجود محدوديتهاي فوق وجود دارند کشف نمائيم و براي آن‌ها براساس روش‌هاي داده کاوانه به طراحي سيستم پولشويي بپردازيم.